Prof. dr med. Józef Karol Kostrzewski (22.01.1883 - 5.04.1959). Urodził się w Krakowie i z Krakowem był związany. Był lekarzem, mikrobiologiem i epidemiologiem. „Jego życie i dzieło to wielki rozdział w epidemiologii i polskim zakaźnictwie". Nie zakładając własnej rodziny, całe swoje życie poświęcił pracy przy chorych i nauce. Wychował wiele pokoleń lekarzy wpajając zasadę, którą się kierował przez całe życie: salus aegroti suprema lex esto (dobro chorego powinno być najwyższym prawem). 

 

Prof. dr Józef Kostrzewski ukończył Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1908 r. z tytułem dr wszech nauk lekarskich. Pracował od1908 roku jako asystent w Klinice Chorób Wewnętrznych UJ. W 1909 roku rozpoczął studia w Państwowym Zakładzie Wyrobu Surowic w Kopenhadze (w tych czasach surowice odpornościowe były jedynymi lekami w terapii chorób zakaźnych). Następnie od kwietnia1910 roku pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych UJ pod kierunkiem prof. W. Jaworskiego, a od marca 1914 roku w Oddziale Chorób Zakaźnych Szpitala im. św. Łazarza. W czasie I wojny światowej pracował jako zastępca, następnie następca prof. Romana Nitscha, kierownika Zakładu Bakteriologii ówczesnej „Twierdzy Kraków", a od 5.10.1917 roku jako Prymariusz (Ordynator) Oddziału Zakaźnego i Kierownik Pracowni Bakteriologicznej Szpitala św. Łazarza w Krakowie. W czasie II wojny światowej zamieszkał w Oddziale Szpitala św. Łazarza dla zapewnienia bezpieczeństwa chorym i podtrzymywania personelu na duchu. W latach 1940 - 1944 w Tajnym UJ prowadził wykłady z zakresu chorób zakaźnych. Po utworzeniu Akademii Medycznej w Krakowie w 1951 roku, Oddział Zakaźny przemianowano na Katedrę i Klinikę Chorób Zakaźnych i Epidemiologii Akademii Medycznej. Obowiązki Ordynatora Oddziału i Kierownika Katedry i Kliniki pełnił przez 40 lat. 

 

Prof. dr Józef Kostrzewski był członkiem Wydziału Lekarskiego PAU, Komitetu Nauk Medycznych PAN, wiceprezesem Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego (1920-21), potem honorowym członkiem Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego. Został odznaczony Nagrodą Państwową II stopnia, Orderem Sztandaru Pracy I Klasy, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej. Był przewodniczącym komitetu redakcyjnego Polskiej Gazety Lekarskiej (1925-1939), Przeglądu Lekarskiego (1945-1955). 

 

Prof. dr Józef Kostrzewski był niezwykle sumiennym lekarzem i dokładnym badaczem, większość życia spędził wśród chorych w Klinice, tam skromny gabinet był jego drugim domem, bezkompromisowo szukał prawdy w nauce. W pracy badawczej wyszukiwał tematy trudne. Wszystkie zagadnienia, które wprowadzał do praktyki klinicznej, musiały być sprawdzone doświadczalnie. 

 

Tematyka badań i opracowań: większość - klasyczne pozycje bibliograficzne z chorób zakaźnych. Publikacje Prof. J. Kostrzewskiego (85 pozycji): 

 

Pierwsze: 

Ostatnia: 

W latach 1920-1925 publikował prace poświęcone bakteriologii i serologii czerwonki. Należał do pierwszych badaczy, którzy we krwi chorych na czerwonkę stwierdzili obecność pałeczek czerwonki. Uważał, że istotą większości zachorowań na dur brzuszny jest przestrojenie ustroju pod wpływem różnych czynników, które zmieniały właściwości B. coli. (Pol. Gazeta Lek.: 1932, 29 i 30; 1934, 22; 1934, 49; 1936, 31; 1938, 26). W 1932 roku opisał nawrotowy dur wysypkowy (Pol. Gazeta Lek. 1932, 29, 30). W kilku pracach opisał zachorowania na dur brzuszny w Polsce (Pol. Gazeta Lek. 1934, 22 i 49; 1936, 31; 1938, 26). Publikował stanowisko wobec szczepień przeciw wściekliźnie, poglądy na istotę i działanie swoistych surowic odpornościowych (Pol. Gazeta Lek. 1925, 18; Pol. Tyg. Lek. 1956, 14; Med. Weterynar. 1956, 2). Uważał, że najlepszą jego pracą był artykuł "Immuno- i proteinoterapia" zamieszczony w Pol. Gaz. Lek. 1925 r., nr 26. Jako jeden z pierwszych zwrócił uwagę na znaczenie obcogatunkowego białka w surowicach odpornościowych. Po II Wojnie Światowej zainteresowania obejmowały badania w dziedzinie biochemii i przemiany materii w chorobach zakaźnych. Poświęcił się głównie tężcowi – patogenezie i terapii. Rozwiązanie tego trudnego problemu leczniczego było zadaniem jego ostatnich lat. Wynikiem badań nad tężcem było wprowadzenie insuliny do leczenia tężca (Przegl. Lek. 1947, nr 17-18), oryginalny pogląd o patogenezie tężca związanej z zaburzeniem gospodarki Ach (Rozprawy WL PAU 1953, t. 13, 7). Uważał, że toksyna tężcowa inicjuje patologiczne przemiany mediatorów skurczu mięśni i stwierdził hamowanie syntezy Ach przez insulinę. Wynikiem badań nad tężcem było: poznanie zaburzeń przemiany materii i gospodarki tlenem, oddychania tkankowego (wsp. z B. Machem - Rozprawy WL PAU: 1949, t. 10, 353; 1950, t. 11, 127; 1952, t.12); Patol. Pol. 1958, 2; Pol. Arch. Med. Wewn. 1958, 10). Ponadto pojedyncze opracowania z zakresu kliniki chorób zakaźnych, epidemiologii, metodyki badań. Prace Profesora dotyczyły czerwonki, duru wysypkowego, duru brzusznego, żółtaczki "zakaźnej" (leptospiroza), błonicy, wścieklizny, tężca. Monografie: Czerwonka bakteryjna (nakładem Okręg. Zw. Kas Chorych w Krakowie 1927); Błonica (nakładem „Eskulap" W-wa 1938); Dur brzuszny (Kraków 1946); O kilku ostrych chorobach zakaźnych (nakładem PAU, 1947); Tężec (PZWL Warszawa, 1954 Wyd.II 1957). Profesor oceniał podręczniki np.: St. Wszelakiego: Ostre choroby zakaźne 1952 i inne wyd.; Zarys chorób zakaźnych 1954; Zarys kliniki chorób zakaźnych 1954. Upominał się o cytowanie przede wszystkim polskich autorów i podnosił ich zasługi. Prof. dr Józef Kostrzewski był uczonym dwu okresów: dawnego - sprzed antybiotyków, drugiego - okresu osiągnięć w dziedzinie chorób zakaźnych po wprowadzeniu antybiotyków i profilaktyki. Stąd ogromne doświadczenie kliniczne i epidemiologiczne z tamtych czasów, niezwykłe rozeznanie w zagadnieniach, które mimo postępu nadal pozostają nierozwiązane. Dorobek Prof. J. Kostrzewskiego stanowi wielki rozdział w historii chorób zakaźnych w Polsce. W uznaniu zasług Profesora Jego imieniem nazwano Klinikę Chorób Zakaźnych w Krakowie. W 600-lecie UJ 1964 r. wmurowano w Klinice tablicę pamiątkową ku czci Profesora. 

 

Opracował: Prof. dr hab. med. Tomasz Mach